Uygulamada işe alımlarda işçilerle matbu sözleşmelerin yapıldığı ve cezai şart konulduğu sıklıkla karşılaşılan bir durumdur.

Her ne kadar taraflar konum ve bilgi itibariyle fiiliyatta eşit olmasalar da işbu işe alım sözleşmesi ( iş sözleşmesi veya hizmet sözleşmesi şeklinde isimlendirilir) eşitler arası bir işlem olarak kabul edilmektedir ve kural olarak taraflar aydınlatılmışsa hukuken geçerli kabul edilmektedir.

Anılan bu iş sözleşmelerine işveren tarafından “Taraflar, eğitim ve öğretim yılı sona ermeden haklı neden olmaksızın iş akdini sona erdirir ise, personelin 3 aylık brüt ücreti kadar cezai şart bedelini karşı tarafa peşinen ve defaten tazminat olarak ödemeyi itirazsız kabul ederler” ,

“İşçi hizmet içi veya sair bir eğitim aldığı taktirde 24 ay süreyle zorunlu hizmette bulunmayı taahhüt eder ve anılan bu süre dolmadan işyerinden ayrılır ya da bu sürede işveren İş Kanunu hükümlerine dayanarak haklı veya geçerli nedenle sözleşmeyi feshederse, işveren tarafından ödenmiş olan eğitim masraflarını ödemeyi taahhüt eder” 

şeklinde hükümler/kozlar eklenerek cezai şart konulmaktadır.

Her iki tarafa eşdeğer yükler yüklemesi gereken bu klozların hukuki geçerliliği ve veya genel işlem şartı olup olmadığı tartışmalıyken, işçinin bu cezai şartın geçerli olduğu sürede evlenmesi ve kıdem tazminatını talep etmesi hallerinde cezai şartın gerekçe gösterilerek kıdem tazminatının hiç ödenmediği yahut kısmi ödendiği görülmektedir. Anılan bu durum her zaman haklı bir neden olmayabilir. O sebeple somut olayınıza göre değerlendirip, haklarınızı bilerek işverenle anlaşmanız yahut arabuluculuk sürecini sürdürmeniz gerekir.

Zira yürürlükte olan 1475 sayılı Kanun m. 14/1 hükmünde yer alan “kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzusu ile hizmet akdini sona erdirmesi halinde işçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için işverence işçiye 30 günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir.” şeklindeki düzenleme gereği iş sözleşmesini evlilik gerekçesiyle sonlandırarak kıdem tazminatı talep edilebilir. Cezai şart konularak kişilerin evlenme sebebiyle işten ayrılmaları ya imkânsız hale getirilmekte yahut kıdem tazminatı ve sair haklarını almalarına engel olmaktadır.

Anılan durumun oluşmaması için hukuki danışmanlık alınması tarafımızca önerilmektedir.

Avukat Dr. Ercan YAŞAR

Rechtsanwalt Dr. Ercan YASAR